Rahmin alınması (histerektomi)

Histerektomi rahim çıkarılması operasyonudur. Başlıca operasyon sebepleri tedaviye cevap vermeyen kanamalar, myomlar, endometriosis ve rahim iç zarı (endometrium) sorunlarıdır. Menopoz sonrası veya menopoza yakın yaşı olan kadınlarda beraberinde yumurtalıklar da alınır. Eğer yaş 40'ın altında ise ve yumurtalıklarda gözle görülen sorun yoksa en azından biri bırakılır.

Histerektomi yapılması için tıbbi gerekçeler nelerdir?

*Doğum sonrası hayatı tehdit eden ciddi kanamalar,
*Rahim ve yumurtalıkları tutan ciddi enfeksiyon ve apse gelişimi
*Rahim, rahim ağzı, yumurtalık veya tüplerin kanserleri

Bazen kalın barsak, rektum, mesane kanserlerinin tedavisi sırasında rahmin de çıkarılması gerekebilir.

Bazen alt karın bölgesinde, kasıklar ve belde kadın organları ile ilgili olduğuna inanılan devamlı ağrıların veya kanamaların tedavisi için de histerektomi yapılabilir. (Myomlar, endometriosis) Bu problemlerin genellikle cerrahi olmayan tedavileri de mümkündür.

Rahim, vagen veya kalın barsak son kısmının (rektum) sarkmaları. Bu durumlar sıklıkla öksürme ve ıkınma durumlarında idrar kaçırma ile birlikte görülürler.

Histerektomi sırasında yumurtalıklar da çıkarılmalı mı?

Hayır. İstatistiklere göre histerektomilerin %45'inde yumurtalıklar çıkarılmamaktadır. Bazen sadece tek yumurtalık çıkarılır. 45-50 yaşından sonra yapılan histerektomilerde yumurtalıklar da birlikte sıklıkla çıkarılırlar. Ayrıca yumurtalıklara ait bir bozukluk varsa bir veya iki yumurtalık genç hastada da çıkarılabilinir. Yumurtalıklar çıkarıldığında yumurtalıklardan salgılanan estrogen (kadınlık hormonu) hormonu çok azalır ve menopoz başlar. Buna "cerrahi menopoz" diyoruz. Ani ve şiddetli menopoz şikayetleri (sıcak basmaları, vaginal kuruluk hissi, baş dönmesi, gece terlemeleri, kabızlık, depresyon gibi) ameliyattan hemen sonra başlayabilir. Tabii ki sadece rahim çıkarıldığında da hasta ameliyattan sonra adet görmez. Ancak yumurtalıklar yerinde kalırsa hastanın bu tür şikayetleri olmaz. Çünkü yumurtalıklar faaliyet göstermeye ve estrogen salgılamaya devam ederler.

Yumurtalıkların da çıkarıldığı hastalarda eksilen hormonun takviyesi ile şikayetler azaltılabilir. Özellikle genç yaşta yumurtalıkların çıkarıldığı hastalar mutlaka bu hormon tedavisini almalıdırlar. Çünkü kadınlık hormonunun eksikliği seneler sonra kemik erimesi, kalp hastalığı riskinin artması gibi hayati sorunlara yol açabilirler.

Histerektomi sırasındaki riskler nelerdir?

İstatistiklere göre histerektomi operasyonuna bağlı ölüm riski histerektomi nedeni kanser veya gebelik ile ilgili değil ise 10.000 ameliyatta 6-11; gebelik ile ilgili ise 29-30; kanser ile ilgili nedenler söz konusu ise 70-200'dür.

Gene %25-50 hasta ameliyata bağlı bir problem yaşar. Bunlar ateş, enfeksiyon, idrar enfeksiyonları, ani menopoz bulguları (sıcak basmaları, vaginal kuruluk hissi, baş dönmesi, gece terlemeleri, kabızlık, depresyon gibi) olabilir.

Cerrahiden sonra normale dönmem uzun sürer mi?

Genellikle cerrahi işlemin tekniğine göre ve ameliyat nedenine göre değişmekle birlikte, gebelik ve kansere bağlı olmayan bir histerektomi sonrası hastanede kalma süreniz 2-4 gün kadardır. Normal aktivitelerinize tam olarak dönmeniz 4-6 hafta sürebilir. Ancak kendinizi birinci haftanın sonunda çok iyi hissedeceksiniz. Yorgunluk hissi genellikle ameliyattan sonra aylarca sürebilir.

*Birinci gün:
En şiddetli ağrıyı ameliyattan hemen sonra duyarsınız. Bu dönemi tolere edebilmeniz için size genellikle yoğun ağrı kesici tedavi uygulanır. Ancak belden yapılan bir iğne ile uyuşturulma yöntemi olan epidural anestezi yöntemi ile yaptığımız ameliyatlarda ameliyat sonu bu ağrı duyulmaz. Bu günün akşamı hafif sulu gıdalar almaya başlarsınız. Ameliyattan 4-6 saat sonra hareket etmeye başlayabilirsiniz.

*İkinci gün:
Ameliyat yerinin ağrısı (kesiye bağlı) artık azalmıştır. Ancak bu dönemde barsak gazları nedeni ile hem ameliyat yerinde, hem de tüm karında ağrılar olabilir. Bu ağrıları azaltmanın yolu size hastanede verilen diyetin dışına taşmamak ve hareketli olmaktır. Herkes de aynı derecede gaz ve gaza bağlı ağrı olmaz. Ancak bazı durumlarda ameliyat yerinin ağrısını unutturacak kadar şiddetli olabilir. Bu durumda hastanın ağızdan gıda ve sıvı almasını keser ve bir süre damar yolu ile besleyerek problemi çözmeye çalışırız. Hastanın kesi yeri iyi kapanmış ise üstü açılır ve hasta banyo yapabilir. Pekçok hasta yaranın üzeri açılırsa enfeksiyon bulaşacağından ve yarasının iltihaplanacağından korkar. Halbuki uygun dikilmiş cild artık kapanmış ve mikroplara geçirgenliği kaybolmuştur. Daha sonra cild içinde oluşabilecek enfeksiyon aslında ameliyat sırasında bulaşmış mikropların 3-4 gün içinde üremesi ile oluşur.

*Üçüncü gün:
Gaz problemi bazen 3.güne uzayabilir. Ancak genellikle artık hasta rahattır. Genellikle hasta bugün taburcu edilir. Cild enfeksiyonları genellikle 3-5.günler arasında çıkar. Bu durumda cilddeki kesi yerinin bir kısmı açılır ve düzenli pansumanlara başlanır.

Karın katları ayrı ayrı kapatıldığı için enfeksiyon/kanama gibi nedenlerle cilt dikişinin açılması ile barsaklar vücut dışına çıkmaz.

Histerektomi için kullanılan cerrahi teknikler nelerdir?

Rahim karında yapılan bir kesiden veya vagenden karına hiç kesi yapmadan da çıkarılabilir. Histerektomilerin yaklaşık %80'i karın kesisi ile yapılmaktadır. Genellikle bu yöntem daha fazla ameliyat sonu ağrıya ve daha uzun hastanede kalmaya neden olur. Genellikle zor vakalar bu yöntemle yapılır.

Son yıllarda laparoskopi yöntemi ile de histerektomi yapılabilmektedir. Tek dezavantajı operasyonların daha uzun sürmesi ve pahalı aletlerin kullanılmasına ihtiyaç olması nedeni ile pahalıya mal olmaktadır. Avantajları hastanede kısa süreli kalınması (1-2 gün) ve ameliyat sonu ağrının daha az olmasıdır.

Histerektomi 3 türlü yapılır.

*Total histerektomi (Rahmin tamamı çıkarılır): Rahim ve serviks (rahim ağzı) birlikte çıkarılır.

*Radikal histerektomi (bazı kanser türlerinde yapılır): Uterus, serviks, destekleyen bağları, vagenin üst kısımları ve bazı lenf bezleri çıkarılır.

*Subtotal histerektomi: Sadece rahim çıkarılır. Serviks yerinde kalır. Eskiden sıklıkla yapılan bir operasyon olmasına ve son yıllarda yeniden popülarite kazanmış olmasına rağmen pek tercih edilen bir yöntem değildir.

Histerektomi alternatifleri var mıdır?

Evet. Bugün pek çok histerektomi önerilen hasta aslında daha basit uygulamalarla büyük bir operasyondan kurtulabilirler. Bunlar ameliyat nedenlerine göre değişir.

*Myom nedeni ile:
Sadece myomun çıkarılması (laparoskopi veya açık cerrahi ile) yapılabilir. Myomun büyüklüğü, yeri ve hastanın yaşı bu kararın verilmesinde önem kazanır. Ancak ameliyat sırasında genellikle daha fazla kan kaybı olur, ve bazen histerektomiden daha zor olabilir. Gene yeni myomların oluşmasını da engellemez. İlerde yeni bir myom nedeni ile ameliyat gerekebilir.

*Tedaviye dirençli düzensiz kanamalar nedeni ile:
Kanama nedeni hormonal dengesizlik ise rahim içindeki endometrium denilen tabaka, histeroskopi denilen bir alet rahim ağzından sokulup, tahrip edilebilir. Böylece hasta hastanede sadece 3-4 saat kalır. Karında hiçbir kesi olmaz. Operasyon daha kısa sürer ve kan kaybı minimaldir. Ancak kanama yeniden 1-2 yıl içinde dönebilir ve işlemin tekrarlanması gerekebilir.

*İlerlemiş kanser nedeni ile:
Histerektomi yerine radyoterapi denenebilir. Ancak genellikle kanama kontrolü için histerektomi sıklıkla yapılmak zorunda kalınır.